Zasady i cele opieki paliatywnej.
Przymiotnik "paliatywny" wywodzi się z łacińskiego słowa "paliatus" - okryty płaszczem. W kontekście medycznym oznacza: "skrywający, łagodzący oznaki choroby".
Można go również łączyć z czasownikiem angielskim "palliate" - złagodzić, uśmierzyć.
Z kolei przymiotnik "hospicyjny" wywodzi się od nazwy ruchu hospicyjnego sięgającego swymi korzeniami tradycji pogańskich
Łacińskie słowo " hospes" oznaczało początkowo osobę, połączoną z inną związkiem wynikającym z udzielania gościnności -"gospody". Inaczej oznacza ono starego przyjaciela, druha.
Później, w średniowieczu, wiązano je z formą schroniska dla podróżnych, często chorych i wymagających pielęgnacji.
W średniowieczu istniały już hospicja w wielu krajach Europy. Najsłynniejsze z nich to hospicjum św. Bernada na szlaku w Alpach Pennińskich. (Obecnie obiekt muzealny we Francji)
Po II wojnie światowej angielska pielęgniarka Cicley Saunders stworzyła pierwsze nowoczesne hospicjum św. Krzysztofa w Londynie.
Od tego czasu zarówno w Europie jak i na świecie ruch hospicyjny zaczął się rozwijać bardzo szybko i dynamicznie.
W Polsce prekursorką w zakresie takiej opieki była Hanna Chrzanowska - córka wybitnego profesora literatury polskiej - Ignacego Chrzanowskiego. Po ukończeniu Warszawskiej Szkoły Pielęgniarskiej zdobyła wszechstronne wykształcenie i zainteresowała się ideą pielęgniarstwa społecznego. Wyrazem tego stała się, podjęta przez nią w latach pięćdziesiątych XX wieku inicjatywa domowej opieki pielęgniarskiej. Miała ona na celu objęcie opieką we własnych domach osób przewlekle chorych, z uwzględnieniem ich potrzeb zarówno fizycznych, jak i psychospołecznych oraz duchowych.
Nawiązując do tych tradycji , w 1981 roku powstało w Krakowie Towarzystwo Przyjaciół Chorych "Hospicjum", które przystąpiło do budowy pierwszego w Polsce hospicjum stacjonarnego.
Hospicjum Pallotinum w Gdańsku było drugim, po krakowskim, takim ośrodkiem w Polsce.
W 1985 roku powstało Hospicjum św. Jana Kantego w Poznaniu, do czego w głównej mierze przyczynił się prof. Jacek Łuczak.
W tym samym czasie tworzono hospicja w innych miastach w Polsce, a w latach następnych rozwój nowych placówek następował lawinowo.
Opieka paliatywna zaczęła tworzyć się równolegle z rozwojem ruchu hospicyjnego. W miarę upowszechniania się opieki hospicyjnej wzrastała liczba problemów, które należałoby rozwiązać. Przedstawiciele różnych specjalności medycznych sygnalizowali trudności, z jakimi spotkali się w trakcie wykonywania swojej pracy, a dotychczasowa wiedza stała się niewystarczająca. Wyciągnięto z tego wnioski, rozpoczynając starania o profesjonalne rozwijanie odpowiednich umiejętności w tej dziedzinie, co dało początek nowej specjalności lekarskiej - medycynie paliatywnej. W Polsce powstała ona w 1999 roku. W tym samym roku powstała też specjalizacja pielęgniarska w dziedzinie opieki paliatywnej.
Zaczęto także tworzyć organizacje naukowe nastawione na rozwijanie badań w tej nowej dziedzinie medycyny.
W Polsce powołano Polskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej oraz Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej ( w 2002 roku).
Problemami psychologicznymi chorych we wszystkich fazach choroby nowotworowej zajmuje się Polskie Towarzystwo Psychoonkologiczne, istniejące od 1993 roku.
W 1994 roku minister zdrowia powołał krajowego konsultanta w dziedzinie medycyny paliatywnej, który odpowiedzialny jest za rozwój i funkcjonowanie opieki paliatywnej.
Podsumowując:
-Medycyna paliatywna jest specjalnością lekarską, która wypracowuje optymalne sposoby leczenia i opieki w zaawansowanym stadium choroby.
-Opieka paliatywna jest całościową opieką nad ludźmi chorującymi na nieuleczalne, postępujące choroby. Jej celem jest poprawa jakości życia chorych i ich rodzin przez usuwanie lub zmniejszanie objawów chorobowych (fizycznych i psychicznych), łagodzenie cierpień duchowych, pomoc społeczną rodzinom chorych w czasie trwania choroby i w osieroceniu.
-Opieka hospicyjna z kolei jest najbardziej rozpowszechnioną historycznie pierwszą formą opieki paliatywnej, w dużej części opartą na działalności wolontaryjnej, działającej często w strukturach kościelnych.
W Polsce opieka paliatywna ma dość długą historię wywodzącą się z ruchu hospicyjnego. Ruch ten, skupiając wolontariuszy: lekarzy i pielęgniarki, rozpoczął się w naszym kraju w latach osiemdziesiątych i miał formę głównie opieki domowej. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych zaczęły powstawać jednostki opieki paliatywnej w ramach zakładów opieki zdrowotnej.
W 2000 roku w Polsce było około 160 zespołów hospicyjnej opieki domowej, około 100 poradni paliatywnych i trzydzieści oddziałów stacjonarnych.
Opieka paliatywna jest opieką całościową nad pacjentami chorującymi na nieuleczalne, niepoddające się leczeniu przyczynowemu, postępujące choroby. Opieka ta obejmuje uśmierzanie bólu i innych objawów somatycznych, łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i socjalnych oraz wspomaganie rodziny. Celem tych wielokierunkowych działań jest poprawa jakości życia chorych i ich rodzin.
Najczęstszym miejscem opieki winien być dom chorego - miejsce, które wiąże się z poczuciem własnego świata, blisko ludzi, zdarzeń, niezatartych w pamięci wydarzeń z przeszłości, pomocnych w odnajdowaniu sensu życia. Atmosfera domu i życia rodzinnego łączy się z całym szeregiem wrażeń i bodźców odbieranych i przekazywanych otoczeniu, a w szczególności bliskim, przyjaznym osobom i opiekującym się, co bardzo pomaga w radzeniu sobie z bolesną codzienną rzeczywistością
Należy tu wyjaśnić, że domowa opieka paliatywna (hospicyjna) musi opierać się na ścisłej współpracy z rodziną. Członkowie zespołu hospicjum domowego nie zastępują rodziny w jej obowiązkach, lecz jej pomagają, między innymi poprzez:
Odpowiedni instruktaż dotyczący sposobu pielęgnacji, leczenia i zachowania się wobec chorego
Okresowe odciążanie od obowiązków, zwłaszcza gdy rodzina jest przeciążona, mało zaradna, gdy są małe dzieci
Wsparcie psychiczne i duchowe
Pomoc w załatwianiu spraw bytowych, np. w uzyskaniu zasiłku, renty itp.
Wśród członków zespołu hospicjum domowego miejsce kluczowe przypada niewątpliwie pielęgniarce. Ona spędza przy chorym najwięcej czasu, spełnia bardzo różne zadania pielęgnacyjne i ją często wybiera sobie pacjent na osobę, z którą najczęściej rozmawia i od której oczekuje wsparcia. W opiece domowej bardzo ważny jest problem współpracy z rodziną chorego. I tu rola pielęgniarki jest niezastąpiona : od niej zależy wstępne rozpoznanie relacji i więzi rodzinnych, ustalenie zasad współpracy z zespołem, a także instruktaż w zakresie podstawowych zasad pielęgnowania i opieki.
Krótko o nas:
Nasz zespół rozpoczął opiekę nad pacjentami w formie opieki domowej w 2004 roku, a od 2006 roku możemy sprawować opiekę nad naszymi pacjentami także w formie opieki stacjonarnej na oddziale paliatywnym wrzesińskiego szpitala. W tym samym czasie rozpoczęła działalność poradnia paliatywna.
W chwili obecnej zespół hospicjum domowego liczy 10 osób: czworo lekarzy i sześć pielęgniarek.
W ramach sprawowanej opieki przewidywane są średnio trzy wizyty pielęgniarskie w tygodniu oraz wizyta lekarska 1 x na dwa tygodnie
Opieką obejmujemy chorych mieszkających we Wrześni oraz w rejonie powiatu wrzesińskiego. Opieka jest bezpłatna i w pełni refundowana przez NFZ.
Istnieje możliwość wypożyczenia sprzętu, który jest niezbędny do sprawowania opieki i pomaga w poprawianiu jakości życia chorych (materace p/odleżynowe, ssaki, balkoniki itp.).
Chciałam także zaznaczyć, że objęcie opieką przez nasz zespół nie wyklucza dalszej opieki lekarza rodzinnego.
Kto może być objęty opieką hospicjum domowego?
Obejmujemy opieką głównie chorych na nowotwory, którzy przeszli długą drogę leczenia przyczynowego i którzy w trakcie tego leczenia lub po jego zakończeniu potrzebują naszej pomocy. Pomagamy pacjentom walczyć z przykrymi objawami ubocznymi w trakcie chemioterapii lub radioterapii. Wspomagamy pacjentów po ciężkich zabiegach operacyjnych, pacjentów ze stomią, urostomią lub innymi przetokami, które pojawiły się w trakcie choroby.
Niewielką część naszych pacjentów stanowią chorzy na inne ciężkie i przewlekłe choroby, w trakcie których pojawiły się powikłania i komplikacje, z którymi rodzina nie potrafi sobie już poradzić (np. rozległe, głębokie odleżyny)
Trudno jest tak jednoznacznie powiedzieć, który chory kwalifikuje się pod opiekę naszego hospicjum domowego. Każdego chorego traktujemy indywidualnie. Niestety, nie możemy przyjąć każdego chętnego, gdyż NFZ ściśle określa warunki przyjęcia.
Każdy zainteresowany skorzystaniem z naszej pomocy może natomiast zasięgnąć informacji telefonicznie lub osobiście, przychodząc do nas na oddział chirurgiczny wrzesińskiego szpitala
Dorota Swoboda Jadwiga Górska
